İnsülin Direnci Nedir?
İnsülin, pankreas tarafından üretilen ve hücrelerin glikozu enerjiye dönüştürmesine yardımcı olan bir hormondur. Ancak bazı genetik ve çevresel etkenlerle birlikte bu hormonun etkisi azalabilir. İnsülin direnci, özellikle kalıtımsal yatkınlığı bulunan bireylerde daha yaygın görülür. Aile geçmişinde diyabet bulunan kişilerde riskin arttığı biliniyor. Ayrıca genetik yapı, insülinin hücreler üzerindeki etkisini azaltan ya da artıran proteinlerin üretiminde sorunlara yol açabilir.
Obezite ve Yağlanmanın Etkisi
Sağlıksız beslenmeye bağlı gelişen obezite, insülin direncinin en temel sebeplerindendir. Özellikle karın bölgesinde biriken yağ dokusu, metabolik dengeyi bozan ve iltihaplanmayı artıran sitokin adı verilen maddelerin üretimini artırır. Bel çevresindeki yağlanmanın fazla olması, vücudun insüline tepkisini düşürür. Hareketsizlik de bu durumu pekiştirir. Oysa düzenli egzersiz, kasların glikoz kullanımını artırarak insülin hassasiyetini geliştirir. Haftalık 2 saat 30 dakikalık orta tempolu fiziksel aktivite, kan şekerini düzenlemeye katkı sağlar.
Karbonhidrat Tüketimine Dikkat
İnsülin direnci olan bireylerin, özellikle rafine karbonhidratlardan (beyaz ekmek, pirinç, makarna ve şeker gibi) uzak durması ya da tüketim miktarını kontrol etmesi gerekir. Bu tür gıdalar, kan şekerinin ani yükselmesine neden olarak insülin üretimini tetikler. Bu durum zamanla pankreası zorlayarak hücrelerde insüline karşı duyarsızlığa neden olabilir.
Metabolik Sorunlar ve Beslenme Alışkanlıkları
Vücutta biriken fazla glikoz, pankreası daha fazla insülin üretmeye zorlar ve bu durum hücrelerin zamanla insüline karşı duyarsızlaşmasına neden olur. Tatlılar, börekler ve beyaz un içeren ürünler bu süreci hızlandırır. Buna karşılık tam tahıllar, sebzeler ve sağlıklı yağlarla oluşturulmuş bir diyet, insülin seviyesini dengelemeye yardımcı olabilir.
Nasıl Beslenilmeli?
Rafine karbonhidrat tüketimi, hem karaciğer yağlanmasına yol açabilir hem de insülin direncinin oluşumunu tetikleyebilir. Bu nedenle, düşük yağ içeren dengeli bir beslenme planı ve egzersiz önerilir. Kan şekeri dalgalanmalarını en aza indirecek şekilde oluşturulan diyetlerde, hızlı sindirilen karbonhidratlar sınırlanmalı; beyaz ekmek ve patates yerine tam tahıllı ürünler tercih edilmelidir.
Protein alımı da insülin direncinin yönetiminde önemli rol oynar. Kaliteli protein kaynakları olan tavuk, balık, az yağlı yoğurt ve yumurta, tokluk süresini uzatır ve kan şekeri seviyelerini dengeler. Ayrıca zeytinyağı, ceviz ve avokado gibi sağlıklı yağlar da beslenme programlarında yer almalıdır. Şekerli içecekler ve işlenmiş gıdaların ise diyetten çıkarılması gerekir.
İnsülin direncine yönelik beslenme programları kişiye özel olarak hazırlanmalı, ancak genel anlamda diyetisyenlerin belirlediği temel prensipler doğrultusunda uygulanmalıdır.
