Her ilin, her ilçenin, her beldenin, memleketin meşhur olan, sembol olan, bir ürünü, bir lezzeti, bir canlı türü, genel olarak bir materyali muhakkak vardır.
Peki Bismil ilçesi ne ile tanınıyor? Bismil’in neyi meşhurdur? Bismil’in sembolü nedir? Bismillilere sorduğumuzda genel olarak Bismil çamuru ile meşhurdur derler. Bismil’in ova olması ve zemininin tamamen yumuşak topraktan oluşması nedeniyle şüphesiz kış aylarında çamuru bitmek bilmiyor. Bu nedenle Bismil çamuru ile meşhurdur diyenler var, özellikle de son 20 yılda.
Kimilerine göre ise Bismil ilçesi leylekleri ile meşhurdur, zira dünyanın en büyük leylek kolonilerinden birisi Bismil ilçesinde bulunuyor. Aynı zamanda Bismil meydanında leylek anıtı ve meydan parkında leylek ikonları da yer alıyor. Bu nedenle leylekler de Bismil ilçesinde sembol olan, ikon olan figürlerden. Ancak Bismil, çamuru ile olmadığı gibi leylekleri ile de meşhur değildir aslında.
Tarihi kaynaklar ne diyor?
Tarihi kaynaklara göre Bismil İlçesi boz eşekleri ile meşhurdur. Bismil Kaymakamlığı’nın resmi sitesinde yer alan ve Bismil İlçesini tanıtan yazıda da Bismil’in iri boz eşekleri ile meşhur olduğu kaydedilmektedir.
Bismil’de eskiden "En İyi Merkep Yetiştirme" festivali yapılırmış
Bismil İlçesinde kültürel faaliyetler bakımından şehir merkezinde eskiden festivaller yapılır ve bu festivallerde yerli halk çeşitli tiyatro oyunlarını sergiler, yarışmalar düzenlerdi. Bu yarışmaların en önemlisi “at yarışları” idi. Bu festivaller süresince panayırlarda ip cambazları hünerlerini sergilerdi. En önemli festivallerden biri "En İyi Merkep Yetiştirme" festivali idi. Bismil'in o zamanki sembolü olan iri beyaz eşekler çok meşhur olup yerel dilde bunlara “Şamam Eşeği” adı verilirdi. Zamanın en iyi taşıma ve ulaşım araçları olan bu vefalı eşeklerin günümüzde neredeyse nesli tükenmektedir.
Peki Bismil’in boz eşeklerine ne oldu? Şimdi neden yoklar?
Bismil İlçesinde eskiden bolca bulunan ve ilçenin sembolü olan iri boz eşekler, günümüzde yok denecek kadar azaldı. Mardin gibi dağlık alanlarda varlığını halen sürdüren eşeklerden bazıları emekli edilerek sıkça yazılı ve görsel basına konu oldular.
Bismil ilçesi ise düz bir ova olması, ulaşım imkanlarının artması ile eşeklere olan ihtiyaç neredeyse tamamen ortadan kalktı. Artık eşek yetiştiren ve neslini devam ettirme endişesi yürüten hiç kimse kalmadı.
Bismil’de ulaşım imkanlarının artması ile boz eşeklerin nesli tükendi
Bismil ilçesinde son 50 yıldır ulaşım imkanlarının artması ile boz eşeklerin nesli tükendi. Bir zamanlar Bismil ilçesi ticaretin merkezi idi. Diyarbakır, Batman ve Mardin’e yakın olan ve bu üç il arasında adeta köprü görevi gören Bismil ilçesi Tarihi İpek Yolu ve Baharat Yolu’na yakın olması ile de önemli bir ticaret merkezi idi.
Bismil ilçesinde bir zamanlar ticaret boz eşekler ile yapılıyordu. Diğer yerlerde atlar ve katırlar ile yürütülen ticaret kervanları Bismil ilçesinde boz eşekler ile yürütülüyordu. Bismil’in iri boz eşekleri iriliğinin yanı sıra güçlü ve dayanıklı olmaları sebebiyle tercih ediliyordu. Boz eşekler at ve katırlara göre daha dayanıklı idiler.
Bismil’den Baharat Yolu ve İpek Yolu üzerinden Irak, İran, Suriye gibi ülkelere giden ticaret kervanlarında boz eşekler kullanılıyordu.
Bugünün tırları yoktu ancak Bismil’in meşhur iri ve dayanıklı boz eşekleri vardı.
Editörün yorumu: Bismil’in kültürel varlıkları yaşatılmalı ve gelecek nesillere aktarılmalı
Bismil İlçesinin geçmişteki en önemli sembollerinden ve kültürel varlıklarından olan boz eşekler kültür varlığı olarak korunmalı. Bismil tarihinde önemli bir yere sahip olan boz eşekler ile ilgili hikaye gelecek nesillere aktarılmalı. Ulaşım imkanlarının çok geliştiği günümüzde, geçmişte bölge insanının ne tür zorluklar yaşayarak bugünlere geldikleri herkesçe bilinmeli.
Ayrıca nesillere aktarılan kültür kapsamında da Bismil’in geçmişteki sembollerinin yaşatılması ve gelecek nesillere aktarılması önem arz ediyor. Bugün bir çoğunuzun çocuğu, geçmişte ne tür sıkıntılar yaşadığınızı, geçmişteki zorlukları bilmiyorlar. Kültür, bu nedenle gelecek nesillere de aktarılmalıdır.
