Savur ilçesinin doğu, batı ve güneyindeki Reza, Meşarke, Merbahent, Ayinder ve Biçili Deresi gibi derelerin ilçe merkezi civarında birleşmesiyle Savur Çayı adını almaktadır.
1400 metre yüksekliğindeki tepelik alanları yarıp dar ve derin kanyon oluşturur
Yükseltisi 1000 metre kadar olan Savur ilçe merkezinin yakınından geçen ve 1400 metre yüksekliğindeki tepelik alanları yararak, dar ve derin kanyon vadiler oluşturan Savur Çayının da akımı, bölgedeki diğer akarsular gibi düzensizdir.
Savur ilçesinin kuzeyine doğru yükseltinin 1400 metreye yaklaştığı dağlık alanlardaki (Çalın Tepesi (1337m), Hariki Tepesi (1250m), Metkala Tepesi, Komraş Tepesi (1250m), Agir Tepesi vs) çoğu mevsimlik akarsuları toplayarak Bismil havzasına yönelen Savur Çayı, eğim koşullarının azalmasıyla birlikte taşıdığı materyalleri yatağının etrafına yayarak Dicle nehrine kavuşur.
Bismil’in Pınarbaşı (Meterê) ve Gedikbaşı (Qerepêç) Köyü sınırlarından geçerek, Aluç (Aluzê) Köyü civarında Dicle Nehri’ne dökülür
Savur çayının getirip biriktirdiği bu bereketli alüvyal ve kolüvyal topraklar tarımsal faaliyetler için ideal ortamlar oluşturur.
Savur Çayının debisi, yağışlı dönemlerde (özellikle kış ve ilkbaharda) kabarmakta, yaz döneminde ise iklim şartlarına bağlı olarak akım seviyesi iyice düşmektedir.
Bismil havzasına doğru akışa geçen Savur Çayı; Derbent Köyü, Pınarbaşı (Meterê) Köyü ve Gedikbaşı (Qerepêç) Köyü sınırlarından geçerek, Aluç (Aluzê) Köyü civarında Dicle Nehri ile buluşmaktadır.
Bismil'in Tarihi
Diyarbakır ilinin ikinci büyük ilçesi olan Bismil, tarihi zenginlikleri ve doğal güzellikleriyle dikkat çeken bir bölgedir. Eski mezar taşlarıyla süslenmiş olan Bismil, bu taşların bir kısmının Konya ve bir kısmının Musul'dan geldiği söylenen 250-400 yıllık eserlere ev sahipliği yapmaktadır. İlçe, geçmişte köy statüsünde olsa da zamanla nahiye ve mahallelerin birleşimiyle günümüzdeki konumuna gelmiştir.
1936'da Diyarbakır'ın altıncı ilçesi oldu
1926 yılındaki idari bölünmeyle Şark Nahiyesi'nin merkezi olan Bismil, daha sonra Seyithasan Mahallesi'ne bağlanmış ve tekrar ayrılarak 1936'da Diyarbakır'ın altıncı ilçesi olmuştur.
Ergani'den sonra nüfus bakımından en büyük ilçe olan Bismil, coğrafi konumuyla da dikkat çeker. Hem karayolu hem de demiryolu bağlantılarına sahip olan ilçe, Dicle Nehri'nin suladığı topraklar üzerinde yer alır.
Bismil'de toplam 12 mahalle ve 112 köy bulunmaktadır. Tepe, Yukarı Salat ve Ambar beldeleriyle zenginleşen ilçe, aynı zamanda turistik açıdan önemli bölgelere ev sahipliği yapar. Türkmen Hacı Mahallesi'nde bulunan Kabasakal, Sarısakal ve Yedikızlar Türbeleri, Koği, Tepe, Saladum, Matar gibi mahallelerdeki höyükler (yapay tepeler) ilginç ve keşfedilmeye değer yerler arasında yer alır.
50,2 derece sıcaklık
Bismil, karasal iklim etkisi altında yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı bir iklimle karakterizedir. Bismil Ovası, yaz aylarında Diyarbakır'ın en yüksek sıcaklıklarının ölçüldüğü bir nokta olarak bilinir. Tarihte 10 Temmuz 1962'de ölçülen 50,2 derece sıcaklık, bölgenin sıcak yaz günlerini vurgular.
